Op maandag 3 november 2014 organiseerden we een studiedag met bovenstaand actuele thema.
De gedachte hierachter waren enkele vragen:
Waarom is voor het Joodse volk het land Israël onmisbaar voor het praktiseren van hun religie? Eeuwenlang heeft men het toch zonder eigen land moeten doen en ook vandaag nog leven miljoenen Joden elders in de wereld. Dus waarom is de relatie met dat land zo cruciaal?
Christenen hebben weliswaar een speciale band met Jeruzalem, Rome en Genève, maar zijn die plaatsen cruciaal voor de uitoefening van de religie? God kan immers overal gediend worden.
Als een Jood spreekt over “het land” zal niemand vragen: welk land bedoel je? Iedereen weet dat hij Israël bedoelt. De hele traditie is immers gebaseerd op het doen van Gods geboden in dat land, beloofd aan Abraham, bevestigd in het verbond op Sinai. Begonnen met tien kernwoorden en in de loop van de eeuwen uitgewerkt naar 365 geboden (mitzwot) die alle facetten van het leven bestrijken. Onderbouwd door de vele feesten waarmee in een permanente educatie Gods bevrijdende daden herinnerd en gevierd worden met het oog op het leven in het land.
En met de tempel in Jeruzalem als brandpunt waar de dank-en verzoenoffers werden gebracht.
Geen geloofsregels maar leefregels dus als collectieve opdracht om tot een rechtvaardige, menswaardige samenleving te komen. Te beginnen in Israël en, zo is de hoop, nagevolgd door alle volken als algemeen menselijke opdracht.
Dat betekent dat het Jodendom buiten Israël wel kan bestaan, eeuwenlang ook noodgedwongen zo heeft moeten leven, maar zeer beperkt. Zonder verantwoordelijkheid voor eigen landsbestuur, wetten en rechtspraak kan het Jodendom niet meer zijn dan een groep gelovigen rondom een synagoge. Dat geldt tot op vandaag.
Een soort kerkgemeenschap dus. Maar één blik op de dagelijkse gebeden en op de shabbat liturgie leert hoezeer de hele traditie altijd en overal doortrokken is geweest van het intense verlangen naar Zion/Jeruzalem, het enige land waar een Jood voluit Jood kan zijn. Maar liefst 700 keer komen we Zion/ Jeruzalem in de Hebreeuwse bijbel tegen. Het Zionisme van Theodor Herzl is niet meer dan de politieke uitwerking van dat verlangen, vanuit het besef, na de antisemitische Dreyfusaffaire, dat Joden een eigen land nodig hebben om eindelijk veilig te kunnen zijn. Maar de wortel daarvan ligt in de eeuwen van vieren en de vlam van de hoop op terugkeer brandende houden.
In de Christelijke bijbel, het N.T. komt Jeruzalem/Zion maar een paar keer voor. In de kerk zingen we er wel over, maar om nu te zeggen dat we ernaar verlangen…. wel als een geestelijke plek.
De vraag is dan waarom het Christendom, ontsproten aan de Joodse wortel en de Joodse Jezus, zich niet meer aan dat land gebonden acht. Wel als bijzondere plek, maar dat geldt ook voor Rome en Genève.
Met de komst van Jezus en de Christelijke leer dat in hem alle opdrachten en beloften vervuld zijn, is er dus een fundamentele omslag gekomen. Van het concrete: een land met het oog op een collectieve opdracht naar het geestelijke: de individu en zijn/haar persoonlijke verlossing.
Dat deze tegengestelde visies in Jodendom en Christendom hebben geleid tot een fundamenteel andere manier van bijbel lezen en bij gevolg ook een andere geloofs- en levenshouding zal blijken uit de twee inleidingen van Leo Mock en Klaas Spronk.
Op deze studiedag beperken we ons tot Jodendom en Christendom.
Niettemin is het goed te beseffen dat ook de Islam niet gebonden is aan een specifiek land. Jeruzalem wordt in de Koran niet genoemd.
Mekka en Medina zijn heilige steden. Als niet- moslim mag je Mekka zelfs niet in. Maar de focus ligt in de islamitische traditie op de hele wereld, verdeeld in Dar al- Islam (Huis van de Islam), het gebied dat onder islamitisch bestuur valt en de Dar al- Harb (letterlijk Huis van de oorlog), het gebied dat nog bekeerd moet worden.
Daarmee is het Jodendom de enige traditie die afhankelijk is van een specifiek territorium voor de uitvoering van de goddelijke opdracht tot mens-zijn.
Met de twee inleidingen als bagage buigen we ons ’s middags in kleinere groepen over een aantal relevante teksten uit de twee tradities.
Professor Klaas Spronk hield een lezing, getiteld Het heilige Land, die u hieronder aantreft:
