Jonathan Sacks – Exodus, Boek van de Bevrijding

Jonathan Sacks, Exodus, boek van de bevrijding, Uitg. Skandalon, 320 blz., € 29,95 ISBN 9789492183927

Door ds. Jenno Sijtsma

Het verhaal van Exodus is het universele verhaal van wat er gebeurt als mannen en vrouwen worden geraakt door de oproep van God om de ketenen af te werpen en de moed te hebben om te beginnen aan de lange reis naar de vrijheid.

Jonathan Sacks (1948) is emeritus opperrabbijn van Groot-Brittannië. In zijn zojuist uit het Engels vertaalde Exodus – het zelfstandig te lezen tweede deel van de vijfdelige serie ‘Verbond en dialoog’ – geeft hij een ‘joodse lezing van de Tora’. Het is geen gewoon commentaar. De auteur volgt weliswaar nauwgezet het Bijbelboek, maar hij doet dat in elf hoofdstukken, die ieder verdeeld zijn in vier toegankelijke essays, waarbij hij de wekelijkse Toralezing in de synagoge volgt. Steeds legt Sacks verrassende, diepgaande en soms intrigerende verbanden met andere tekstgedeelten. En daarbij geeft Sacks, en dat maakt dit boek zonder meer uniek, duidelijk aan dat we voor de uitleg van Exodus niet uitsluitend kunnen stilstaan bij en uitgaan van de geschreven Tora, die vastligt. Als we alleen zouden vertrouwen op profetie of God ontkennen we de wezenlijke aard van het geloof, namelijk een samenwerkend partnerschap van God en mens, waarin openbaring en interpretatie elkaar ontmoeten. Zoals om een voorbeeld te noemen: het eerste paar stenen tafelen was goddelijk, het tweede paar was een samenwerking tussen God en mens. In elk gedeelte van dit boek laat Sacks dan ook beroemde mensenstemmen aan het woord, zoals Rasji, Maimonides, Nachmanides en vele anderen, uit Misjna en Talmoed, en lardeert hij zijn uitleg met een wereld aan gegevens over (moderne) politiek, ethiek en geschiedenis.

 

De verbondssluiting

De diepste betekenis van de verbondssluiting bij de Sinaï is dat God zich een volk verkoos en dat zo de Israëlieten tot een volk van God werden. Hét volk van God, want geen ander volk heeft de stem van God gehoord waarin God beloofde dat zijn keuze betekende dat dit volk kostbaarder voor God zou zijn dan welk ander volk ook. Ga de geschiedenis maar na, zegt Sacks, is er ooit een God geweest die het heeft aangedurfd zich een volk toe te eigenen waarover een ander volk (Egypte) macht uitoefende? Niet voor niets beloofde heel dát volk alles te doen wat de Heer gesproken heeft en daarnaar zouden ze horen (Ex. 24:7). Het jodendom is dan ook in algemene zin een cultuur van het oor en niet van het oog. Hoe complex het jodendom ook mag zijn, het is het enige volk dat direct geregeerd wordt door God – en het enige volk dat er in vrijheid voor kiest om zich te laten regeren door die God. Dat is het verbond.

 

De ark

De Bijbel is niet een menselijk boek over God, maar Gods mensenboek. God is geïnteresseerd in wat wij scheppen, niet hoe Hij schept. Daarom was ook de allereerste taak die God Mozes gaf om een huis te bouwen voor Zijn aanwezigheid. De opdracht van God aan Mozes dat heel het volk moest meewerken aan het bouwen van de ark is alsof God zegt: als je in deze groep een besef van collectieve identiteit wilt creëren, laat ze dan samen iets bouwen. Dat gebeurde, want de mensen stelden alles wat ze bezaten, hun tijd en vaardigheden ter beschikking. De bouw van de tabernakel is ook het verhaal over de opbouw van een natie. Zoals het heelal begon met een goddelijke scheppingsdaad, zo begon ook de joodse geschiedenis, de geschiedenis van een verlost volk, met scheppend handelen.

 

Fijnzinnig en doorleefd

De studie van de Tora wordt niet alleen geleerd, ze is gericht op de vraag hoe we een samenleving opbouwen. Wie dit boek ter hand neemt komt in een andere wereld terecht, een wereld waarin God ruimte maakt voor de mens en die mens een wezenlijke verantwoordelijkheid geeft. Wat Sacks de lezer in dit boek meegeeft, is van onschatbare waarde. Het fijnzinnig en doorleefd geschreven boek is een verrijking voor elke lezer die zich verdiept in Exodus.

Comments are closed.